دکتر ویدا احمدی با نام قلمی دانا کامران

نمود جنگ افزارها و کلمات مرتبط با آن در قرآن و ادعیه

تلاش انسان در جهت شکوفایی هویت راستین خود که همانا تشبه جستن به باری تعالی است اساسی ترین رسالت اوست که صد البته او را با موانع متعددی مواجه می کند اما سرانجامی بسیار شکوهمند و تحسین برانگیز دارد و انسانی که چنین محترم و والا مقام می شود بی تردید سزاوار شان خلیفه خدا شدن است.به همین دلیل این تلاش به جنگی تمام عیار می ماند زیرا برای دفع موانع این مسیر باید با شیطان جنگید. و این شیطان رجیم که البته انسان های بی شماری را نیز همانند خویش رجیم کرده است همانهایی هستند که در مقابلشان باید مجهز به نیروی قدرتمندی شد که نامش ایمان است. در ادامه همین بحث باید بگویم از جمله مجموعه وا‍ژگانی که در نص قرآن کریم و در  متن ادعیه و در کتب شیعه که از پیامبر و امامان معصوم روایت شده است مشاهده می شود کلماتی است که  اصل معانی آنها برمبارزه و ابزار آلات جنگی و موارد مرتبط با آن دلالت دارند  کلماتی چون جهاد ، غفران ، مغفرت ، درع ، حصن ، حصین ، سلاح ، سیف و در آیات و احادیثی مانند:

و قالوا سمعنا وأطعنا غفرانک ربنا و الیک المصیر (قرآن (285/2

ولایة علی بن أبی طالب حصنی فمن دخل حصنی أمن من عذابی

 اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی فِی دِرْعِکَ الْحَصِینَةِ الَّتِی تَجْعَلُ فِیهَا مَنْ تُرِیدُ (تشا)

امام صادق علیه السلام می فرمایند: این دعا از دعاهای گنجینه است. اما دو نکته : این که امام علیه السلام فرمودند : این دعا از دعا های گنجینه است شاید به این معنی باشد که نااهل به این دعا دسترسی ندارد.

شاید مراد از عبارت درعک الحصینه ( زره و لباس آهنی محکم) همان ولایت باشد و درباره حب امیر المومنین علی (ع) نیز شعری سروده شده که به  شافعی نسبت داده شده و بر سر در حرم حضرت علی(ع) نگاشته شده است:
عَلیٌ حُبُّه جُنَّه - قَسیمُ النّارِ وَ الْجَنَّةِ
وَصِیُّ الْمُصْطَفی حَقاً - اِمامُ الْاِنْسُ وَ الْجَنَّةِ
علی(ع) است که محبت او سپر از آتش است و علی(ع) است که قسمت کننده آتش و بهشت است.
علی(ع) است که به حقانیت وصی مصطفی(ص) است و علی(ع) که امام جن و انس است.

کلمه مطمح نظر در این شعر واژه جنه (به ضم ج) به معنای سپر است زیرا دوستی حضرت علی به مثابه سپری محافظ و نجات دهنده انسان با ایمان از شر شیاطین است.

و یا الدعإ یرد القضإ المبرم فاتخذوه عده

در این بخش از نوشتار از چشم انداز اتیمولوژیکی یا ریشه شناختی به چند واژه مهم دیگر مرتبط با موضوع مورد بررسی اشارتی می کنم:

نخست واژه مغفرت که کلماتی چون غفران و استغفار و مغفر نیز از همین خانواده هستند و همگی مشتق از ریشه لغوی غفر هستند که پوشاندن معنا می دهد.

غفران :پوشاندن و آمرزیدن گناه، چشم پوشیدن ودرگذشتن ازگناه کسی، آمرزش (لغت نامه دهخدا)

مغفر که از همین ریشه است کلاهخود آهنین معنا می دهد و منظور من هم درست همین نکته است که نشان می دهد بخشایش الهی چونان کلاهخودی از انسان با ایمان و هر آنچه در موانست با اوست حفاظت می کند.

ویا کلمه مهم دیگر در همین رابطه واژه درع است که اینطور معنا شده است:

درع. [ دِ ] (ع اِ) جامه ای است که از زره آهنین بافته می شود و آنرا در جنگها برای محافظت از اسلحه ٔ دشمن در بر کنند. (از اقرب الموارد). زره. (دهار) (غیاث ) (نصاب ). مؤنث است و گاهی مذکر نیز بکار رود. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). از آلات و ابزار سلاح است ، و آن جبه ای است بافته از زره ، و جنگجویان برای محافظت خود از شمشیر و تیر آنرا در بر می کنند. خداوند در قرآن کریم خبرداده است که آهن برای داود (ع ) نرم گردید و او از آن زره می ساخت : و ألنا له الحدید، أن اعمل سابغات وقدر فی السرد. (قرآن 34 / 10 - 11). و علمناه صنعة لبوس لکم لتحصنکم من بأسکم (قرآن 21 / 80)، و بدین جهت زره های خالص و نیکو به داود (ع ) نسبت داده می شود.و برخی از زره ها را سلوقیة» گویند که نسبت است به سلوق از قرای یمن ، و برخی را حُطومیّة نامند منسوب به حطوم ، که نام یکی از مردان عبدالقیس بوده است. و باید در نظر داشت که جامه ٔعربها در جنگ درع و زره بوده ولی اکنون غالباً قرقله » و جامه های بدون آستین که از ورقه های پیوسته بهم آهنین ساخته شده استفاده می کنند. (از صبح الاعشی ج 2 ص 135). زَرَد. خفتان. سِربال. لام. لامة. لَبوس. ج ، أدْرُع ، أدراع ، دُروع ، دِراع. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). و مصغر آن دُرَیع است بدون تاء و آن در نوع خود از شواذ است. (از اقرب الموارد)

 اینها نمونه هایی است از این نوع کلمات تا بدین وسیله بحث اصلی این نوشتار را تکمیل کنم و آن این است که همان طور که گفتم تلاش مومن برای دستیابی به پیروزی و شکوفایی خود علیه شیاطین پلید تلاشی است که به راستی به جنگی تمام عیار مانند شده است و این شبیه سازی به خوبی از زبان مورد استعمال در این حوزه معنایی قابل درک است. کلماتی که مشتق از ریشه غفر هستند در قرآن کریم کاربردی 234 باره دارند. اسم مبارک غفور که از اسما الحسنای الله  است51 بار در قرآن آمده است. در لغت نامه دهخدا این گونه آمده است:

غفران )  غ ُ ( (ع مص ) غفران خدا گناه کسی را؛ پوشیدن گناه بر وی و آمرزیدن او. (از اقرب الموارد). به معنی غفیر (مصدر). (منتهی الارب ). آمرزش . (غیاث اللغات ) (آنندراج ). آمرزیدن . (مصادر زوزنی ) (تاج المصادر بیهقی ). آمرزیدن . درگذشتن از.

نکته جالب اینکه نه فقط دستمایه ها و بضاعت های انسان در چنین ساحتی و طی چنین مبارزه ای در معنای اصیل کلمه از همین سنخ واژه ها هستند بلکه آنچه که از جانب باری تعالی به او هبه می شود که مهمترین آن مغفرت است نیز از همین دست است.

به راستی اینکه انسان با ایمان در این مبارزه تنها نیست و خداوند قدیر همراه اوست در زمره اساسی ترین آموزه های دین اسلام و پیامبر ما و مکتب اهل بیت گرامی ایشان است و با عمل به چنین دانشی بی تردید دستاورد انسان با ایمان پیروزی بزرگ اوست.